علامت تجاری چیست؟

امروزه به دلیل افزایش جمعیت و رشد و توسعه روز افزون کسب و کارها و پیوستن مداوم  فروشندگان جدید  کالا وخدمات به بازار،  عرصه رقابت هر روز تنگ ترو پیچیده تر از قبل می گردد و بسیار مهم است که هر شخص حقیقی یا حقوقی بتواند به نحوی کالا یا خدمات خود را از دیگران متمایز نماید. در همین راستا عقل و دانش جمعی بشر به این نتیجه رسیده است که سیستمی طراحی و اجرا نماید که طی آن هر شخص بتواند با استفاده از یک نشانه یا علامت محصولات یا خدمات خود را از محصولات دیگران متمایز نماید و کسی نتواند من غیر و متقلبانه از خوشنامی و حسن شهرت یا کیفیت خوب  و عملکرد موفق  یک بنگاه تولیدی یا خدماتی به نفع خود استفاده کند. علاوه بر امکان ایجاد تمایز، بهره برداری تبلیغی از یک اسم یا نشان بخصوص نیز از جمله فواید و دلایل ایجاد سیستم حمایت از علایم تجاری است.

تعریف علامت تجاری

در پاسخ به این سوال که علامت تجاری چیست به تاسی از قانون ثبت اختراعات ، طرحهای صنعتی و علائم تجاری ،هر یک از  نام تجاری و علامت تجاری را از یکدیگر جدا کرده و به تعریف هر کدام  به طور جداگانه می پردازیم.

انواع علائم تجاری

طبق بند الف ماده 30 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، “علامت  تجاری یعنی هر نشان قابل رؤیتی که بتواند کالاها یا خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد.”

طبق این تعریف اشخاص می توانند هرگونه علامتی که تمایل دارند را جهت تمایز محصولات خود از دیگران استفاده کنند .اما آیا در عمل همینگونه است و هیچگونه محدودیت و منعی جهت انتخاب و ثبت یک علامت تجاری وجود ندارد؟پاسخ به این سوال در ادامه داده خواهد شد.

قبل از آن به این سوال که نام تجاری چیست می پردازیم.  طبق بند ج از ماده 30  قانون فوق الذکر” نام تجارتی یعنی اسم یا عنوانی که معرف و مشخص کننده شخص حقیقی یا حقوقی باشد.”

علامت دیگری تحت عنوان علامت جمعی در همین ماده پیش بینی شده است که به تصریح  بند ب این ماده  باید علامتی باشد که ” بتواند مبدأ و یا هرگونه خصوصیات دیگر مانند کیفیت کالا یاخدمات اشخاص حقیقی و حقوقی را که از این نشان تحت نظارت مالک علامت ثبت شده جمعی استفاده می‌کنند متمایز سازد.”

علامت مشهور نیز علامت دیگری است که مورد حمایت قانون است گاه حتی بدون آنکه در یک کشور به ثبت رسیده باشد . طبق تعریف قانونی علائم مشهور علائمی هستند که مقامات صلاحیتدار کشوری که حمایت در آنجا درخواست شده است آنرا مشهور تلقی می کنند و تقریبا بدون قید و شرط  از آن به طور همه جانبه حمایت مینماید. برای مثال، علائم مشهور حتی اگر در قلمرو یک کشور ثبت نشده باشند یا حتی استفاده نشده باشند  نیز حمایت میشوند مثلا علامت تجاری آیفون که متعلق به کمپانی اپل است اگرچه در ایران به ثبت نرسیده اما از انجاییکه علامت شناخته شده ای در دنیای تلفن همراه است توسط سایر اشخاص قابل ثبت نیست. زیرا ممکن است با ثبت این نام تجاری به نام اشخاص دیگر و ارائه محصول توسط ایشان با این نام، مصرف کنندگان دچار اشتباه و سردرگمی در تشخیص محصولات مورد نظر خود کردند. به علاوه علائم مشهور در مقابل علائمی که بطور گمراه کننده ای مشابه هستند و حتی برای محصولات غیرمشابه بکار میروند نیز حمایت می شوند. مقصود اصلی این حمایت مضاعف این است که از سوءاستفاده شرکتها از شهرت علائم مشهور و یا لطمه زدن به شهرت یا سرقفلی آنها جلوگیری شود.

چه علائمی قابل ثبت است ؟

هر کلمه، حرف، عدد، ترسیمات دستی یا هندسی، عکس، شکل، رنگ یا ترکیبی از اینها که توانایی معرفی یک مجموعه را داشته باشد و باعث تشخیص یک کالا از سایر کالا ها شود علامت تجاری محسوب می شود و قابل ثبت می باشد . و حتی در بعضی از کشورها ثبت  شعارهای تبلیغاتی نیز امکان پذیراست.

کدام علامت تجاری قابل ثبت نیست؟

علائم غیر قابل ثبت  به وضوح در قانون ذکر شده است. طبق ماده 32 قانون، علامت درموارد زير قابل ثبت نيست‌:

الف ـ نتواند كالاها يا خدمات يك مؤسسه را از كالاها و خدمات مؤسسه ديگر متمايز سازد.

ب ـ خلاف موازين شرعي يا نظم عمومي يا اخلاق حسنه باشد.

ج ـ مراكز تجاري يا عمومي را به ويژه درمورد مبدأ جغرافيايي كالاها يا خدمات يا خصوصيات آنها گمراه كند.

د ـ عين يا تقليد نشان نظامي‌، پرچم‌، يا ساير نشانهاي مملكتي يا نام يا نام اختصاري يا حروف اول يك نام يا نشان رسمي متعلق به كشور، سازمانهاي بين‌الدولي يا سازمانهايي كه تحت كنوانسيونهاي بين‌المللي تأسيس شده‌اند، بوده يا موارد مذكور يكي از اجزاء آن علامت باشد، مگر آن كه توسط مقام صلاحيتدار كشور مربوط يا سازمان ذي‌ربط اجازه استفاده از آن صادر شود.

هـ ـ عين يا به طرز گمراه‌كننده‌اي شبيه يا ترجمه يك علامت يا نام تجاري باشد كه براي همان كالاها يا خدمات مشابه متعلق به مؤسسه ديگري در ايران معروف است‌.

و ـ عين يا شبيه آن قبلاً براي خدمات غيرمشابه ثبت و معروف شده باشد مشروط بر آن كه عرفاً ميان استفاده از علامت و مالك علامت معروف ارتباط وجود داشته و ثبت آن به منافع مالك علامت قبلي لطمه وارد سازد.

ز ـ عين علامتي باشد كه قبلاً به نام مالك ديگري ثبت شده و يا تاريخ تقاضاي ثبت آن مقدم يا داراي حق تقدم براي همان كالا و خدمات و يا براي كالا و خدماتي است كه به‌لحاظ ارتباط و شباهت موجب فريب و گمراهي شود.

شاید این سوال ایجاد شود که  کدام علائم نمیتواند کالا یا خدمات را از سایرین متمایز کند.

دو گروه نام های زیر دقیقا از جمله نام های غیرقابل ثبت می باشد

گروه اول کلمات  عام است. بعنوان مثال، در صورتی که شما تولید کننده مبل هستید و قصد دارد علامت تجاری «مبل» را برای فروش مبل ثبت کند، تقاضانامه ثبت علامت تجاری مردود خواهد شد چون «مبل» واژه‌ ایی عام برای این محصول به شمار می آید.

گروه دوم واژه‌های توصیف کننده است. این گونه واژه ها اصولا جهت توصیف محصول تولیده شده به کار گرفته می شوند.بعنوان مثال، ثبت کلمه شیرین برای شکلات قابل قبول نخواهد بود به این دلیل که این کلمه بر شیرینی شکلات دلالت دارد و در واقع آن را مورد وصف قرار می دهد.در حقیقت در صورتی که به تولید کننده شکلات جهت ارائه تولیداتش حق استفاده انحصاری از کلمه «شیرین» داده شود ، امری خلاف قانون خواهد بود.به همین ترتیب واژه‌های کیفی مانند «سریع»، «بهترین»، «کلاسیک» یا نوآورانه» قطعا مورد قبول واقع نخواهند شد مگر اینکه بخشی از یک نشان خاص باشند. یعنی شما با استفاده از عبارت ترکیبی بتوانید یک علامت تجاری خاص بسازید و درخواست ثبت آن را بنمایید. و وقتی عبارت خاص شما مورد قبول واقع شد در گواهی ثبت علامت، عبارتی دال بر اینکه درخصوص آن بخش از علامت تجاری حق استفاده انحصاری ندارید درج می گردد.

نحوه ثبت علامت تجاری

شاید مهمترین سوال متقاضیان ثبت علامت این باشد که نحوه ثبت علامت تجاری چگونه است؟

برای ثبت علامت تجاری قبل از هر اقدامی لازم است ابتدا در سایت اداره مالکیت معنوی دارای کارتابل و حساب کاربری شوید. پس از آنکه ثبت نام اولیه انجام شد باید با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی به تکمیل فرم مخصوص گواهی امضا بپردازید و سپس با وارد کردن شناسه یکتای گواهی امضا وارد سامانه اداره مالکیت معنوی شوید ودرخواست خود را به موجب اظهارنامه ثبت علامت ارایه دهید.

مدارک لازم جهت ثبت علامت تجاری

1-مدارك مثبت هویت متقاضی؛

الف) اشخاص حقیقی: کپی شناسنامه و کپی کارت ملی

ب) اشخاص حقوقی: آخرین روزنامه رسمی و روزنامه تاسیس و کپی شناسنامه و کارت ملی صاحبان امضاء

مدارك نماینده قانونی: درصورتی که تقاضا توسط نماینده قانونی (وکیل، دارنده یا دارندگان حق امضا برای اشخاص حقوقی و …) صورت گیرد مدارک آن ضمیمه شود.

2-   یک نمونه گرافیکی یا کپی یا تصویر از علامت تجاری درخواستی حداکثر درابعاد ۶×۶سانتی متر

درصورت سه بعدی بودن علامت تجاری ارائه علامت تجاری به صورت نمونه گرافیکی یا تصویر دو بعدی به نحوی که از شش زاویه متفاوت تهیه و درمجموع یک نمونه واحد را تشکیل دهند.

3-  ارائه مدارکی که بر فعالیت در رشته مربوط دلالت دارد مثلا انواع جواز، اعلامیه تأسیس از صنایع یا پروانه بهره برداری صنایع یا پروانه ساخت وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی یا پروانه کسب یا کارت بازرگانی و حتی کارت عضویت اتاق بازرگانی و مواردی از این قبیل

مدت اعتبار قانونی علائم تجاری ثبت شده

طبق ماده 14 قانون ثبت علایم تجاری‌، مدت اعتبار علامت تجاری ثبت شده  10سال از تاریخ ارائه اظهارنامه ثبت آن می‌ باشد.  یعنی علامت ثبت شده در ایران از تاریخ تسلیم اظهارنامه مورد حمایت قرار می گیرد و پس از پایان مدت 10 سال  در صورت درخواست مالک علامت، تمدید علامت تجاری برای یک دوره ده ساله دیگر انجام میشود. پس از آن نیز  با درخواست مالك برای دوره‌های متوالی ده ساله به ازای پرداخت هزینه مشخص ، تمدید  انجام خواهد شد. تمدید علامت تجاری مستلزم ارائه مدارک و مستنداتی است که در مقاله بعدی به آن پرداخته شده است.